به نقل از «باشگاه خبرنگاران»

چله نشینی شیرازی‌ها بر سر سفره یلدا

تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۶۶۶۷۰۲

شب یلدا، بهانه‌ای است برای زنده نگهداشتن آداب و رسوم، صله رحم و دیدار با اقوام و خویشان تا در گذر ایام به فراموشی سپرده نشود. آیین و رسومی که سینه به سینه و نسل به نسل به ما رسیده است.

چله پیرزن و داستان «چار، چار»

شیرازی‌ها به شب یلدا، شب چله می‌گویند.

آن‌ها، زمستان را این گونه تقسیم می‌کنند از اول دی تا دهم بهمن را چله بزرگ، از دهم بهمن تا اول اسفند را چله کوچک و از اول اسفند تا آخر اسفند را چله پیرزن می‌گویند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

همچنین چهار روز آخر چله بزرگ و چهار روز اول چله کوچک را چارچار می‌نامند و معتقدند که اوج سرما در این هشت روز بروز می‌کند.

بنا به گفته فقیری، استاد فولکوریک، شیرازی‌ها می‌گویند: چله بزرگ گذشت، چله کوچک جلو آمده و چنین می‌گوید: «ای سرما چه کردی؟ بچه‌ها را تو ننی (گهواره) خشک کردی! پیرزن را لب چاله (اجاق) خشک کردی!. درخت‌ها را خشک کردی؟! حالا میرم می‌بینی که چه می‌کنم، آتیشی می‌بارونم که بیا و ببین؟! به من می‌گن چله کوچک. فلفل نبین چه ریزه بشکن ببین چه تیزه؟!»

نویسنده کتاب باور‌های سرزمین مادری ام با بیان اینکه قصه‌هایی را که از گذشته‌های دور آمده‌اند باید خواند و شنید به یک شعر شیرازی‌ها اشاره می‌کند که این چنین است:

شب یلدا درازه من چه سازم وِلم درخواب نازه من چه سازم
توبیدارش نکن مرغ سحرخون که درد جانگدازه من چه سازم

یلدابزرگترها، صله رحم را بزرگترین کارکرد این رسم و رسوم می‌دانند و معتقدند: گرد آمدن اعضای خانواده، فرزندان، پدر و مادر، داماد و عروس در یک جا و آن هم در آغاز فصل زمستان از کارکرد‌های اجتماعی گرامیداشت شب یلدا است.

اعضای خانواده در بلندترین شب سال با جمع شدن در خانه بزرگ‌تر‌ها و تکریم آنان موجب تقویت همگرایی و انس و الفت درخانواده می‌شوند.

آشنایی با آداب و رسوم مردم شیراز در شب یلدا

مراسم فال کلوک، متلک گویان، گردو جماعتی، شش انداز پزان، خواندن شاهنامه و تفال به دیوان حافظ و خوردن هندوانه و انار از مراسمی است که شیرازی‌ها در شب یلدا برگزار می‌کنند.

فال کلوک

ابوالقاسم فقیری، استاد فولکوریک در کتاب قصه‌های مردم فارس می‌گوید: خانواده‌های شیرازی در شب چله، فال کلوک می‌گیرند.
کلوک، کوزه‌های دهن گشادی است که در آن روغن شیره، رب انار و یا ترشی می‌ریزند.

این نویسنده و پژوهشگر در کتابش می‌نویسد: این فال ویژه خانم‌ها است، رسم است که کلوکی به میان مجلس آورده و هر یک از زنان نشانه‌ای در کلوک می‌اندازد، آن گاه دختر بچه‌ای جلو آمده، دست در کلوک کرده یکی از اشیاء داخل کلوک را بیرون می‌آورد و به دیگران نشان می‌دهد.

سپس زنی عالم، ترانه‌های محلی را می‌خواند و هرکسی از ترانه مخصوص به خودش نتیجه‌ای می‌گیرد:

خوشا امشو که مهمون شمایم کبوتر وار در بوم شمایم
ترشرویی مکن بر روی مهمون خدا دوند که فرداشو کجایم

به جای ترانه‌های محلی بعضی از اشعار حافظ نیز استفاده می‌کنند و هر کس از شعری که برایش خوانده شده متوجه فالش می‌شود.
یلداچله بردن برای خانواده عروس

از مراسم دیگر شیرازی‌ها، در این شب فرستادن خوانچه میوه است که از طرف داماد برای خانواده عروس فرستاده می‌شود. این خوانچه، پر از میوه با هدایای مناسب از قبیل قواره پارچه، دستبند یا گردن بند برای عروس است. در این خوانچه باید هفت رنگ میوه و تنقلات (انار، انگور، سیب، گلابی، هندوانه و گردو، کشمش) وجود داشته باشد.

درقدیم طبق‌های هدیه معمولا مسی بود و روی آن با سفره‌های قرمز گلدوزی شده پوشانده می‌شد و پر از ظرف‌های بزرگ میوه و کله قند تزئین شده بود که برای عروس هدیه می‌بردند.

شیش انداز پزون

فقیری، نویسنده و فارس‌شناس در کتابش نوشته است: شش انداز پزان، آیینی دیگری است که در شیراز به همت خانم‌های هم سایه برپا می‌شود و با پختن خورشتی از هویج و پیاز و سبزی، مطعم می‌شود.

دلیل نام گذاری آن هم این است شش ماده اصلی است که در آن استفاده می‌شود.

گردو جماعتی

گردو جماعتی آیین دیگری است که بزرگتر‌ها در جمع خانواده و با هدف ترغیب کودکان خردسال به نماز خواندن با توزیع گردو برگزار می‌کنند.

شیرازی‌ها در شب چله چه چیز‌هایی می‌خورند؟

آدمی را در شیراز دارای دو طبع می‌دانند: حرارتی و رطوبتی که بدان گرم مزاج وسرد مزاج می‌گویند.

شیرازی‌ها معتقدند در شب یلدا آن‌ها که گرم مزاجند باید حتماً انواع خنکی‌ها مانند هندوانه بخورند تا طبعشان برگردد و سرد مزاج شوند و آن‌ها که سرد مزاجند، باید در این شب از انواع گرمی‌ها مانند: خرما، رنگینک، انجیر و ارده شیره بخورند تا مزاج آن‌ها نیز به گرمی برگردد.

درشب چله خوردن ارده و شیره، ارده و خرما، رنگینک رواج کاملی دارد و خوراکی‌ها همه گرمند.

فقیری اشاره می‌کند که «در شیراز در شب چله شیرازی‌ها حتماً هندوانه می‌خورند». سابق بر این اگر هندوانه را می‌شکستی با این رنگ‌ها روبرو می‌شدی: زرد، نباتی، پوست پیازی، قرمز و سفید رنگ که بدان کلم می‌گفتند (کلم همان هندوانه نارس است).

این نویسنده فرهنگ کهن فارس می‌گوید: هندوانه‌ای مرغوب بود که رنگی قرمز داشت، که به «لاله فرنگ» تشبیهش می‌کردند؛ هندوانه‌ای که زرد بود مورد توجه نبود اگر کسی در دوستی دست به خیانت می‌زد می‌گفتند: «طرف تو زرد درآمده!».

ابوالقاسم فقیری درباره رسم خوردن هندوانه می‌گوید: هندوانه خنک است و مردم معتقدند هر کس در شب یلدا هندوانه بخورد درتابستان گرما به او تاثیر نمی‌کند.

در سفره شب یلدای شیرازی‌ها آینه، دولاله و چند شمع روشن، اسفند و انواع تنقلات شامل نخودچی، کشمش، حلوای ارده و آجیل مشکل گشا، رنگینک، ارده شیره، خرما، انجیر، به همراه چند شاخه گل نرگس قرار می‌گیرد.

شیرازی‌ها درشب یلدا غذاهایی، چون کلم پلو، هویج پلو، ارده و شیره و خرما و ارده با نان سنگک می‌خورند.

یلدافال دوره

این پژوهشگر شیرازی تفال به دیوان حافظ را از جمله مراسم خاص شب یلدا دانسته و در کتابش می‌نویسد: با علاقه‌ای که مردم شیراز به حافظ دارند در این شب دست به دامن خواجه راز شده و فال می‌گیرند.

یکی دیوان را در دست می‌گیرد و به ترتیب برای همه فال می‌گیرد که به آن فال دوره هم می‌گویند.

آنان دیوان اشعار لسان‌الغیب خواجه شیراز را با نیت بهروزی و شادکامی می‌گشایند و فال و مراد دل خود را از او طلب می‌کنند.

فقیری چگونگی تفال به دیوان حافظ را این گونه شرح می‌دهد: بزرگتری دیوان حافظ را برداشته با خلوص نیت، صلوات فرستاده و برای آمرزش خواجه راز، سوره حمد و توحید را خوانده نیت می‌کند و می‌گوید:‌ای خواجه حافظ شیرازی تو کاشف هر رازی

من طالب یک فالم بر من نظر اندازی

آنگاه دیوان را باز کرده غزل بالای صفحه دست راست جواب تفال است. بنابر این اگر وسط غزل باشد باید از ابتدای غزل که در صفحه پشت است، آن را خواند. سه بیت از غزل بعدی «شاهد» فال است.
بازگویی خاطرات، قصه‌گویی پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده‌ها دلپذیرتر می‌کند.

مثل‌ها و متل‌ها

استاد فقیری، در خصوص قصه گویی و گفتن متلک در شب یلدا می‌نویسد: متل قصه‌های کوتاهی است که با نوعی شوخی همراه است طنز شیرینی دارد که شنونده را بی اختیار می‌خنداند.

متل‌ها از وجود ادبیات شفاهی در دوران کهن خبر می‌دهند. در ساخت متل ادبیات و بازی با هم در آمیخته و روایتی دلنشین به وجود آورده اند.

اومدیم و اومدیم و می‌گویین خوش اومدین گل به دس دسمال به جیب و شاد و خرم اومدیم

بیشتر متل‌ها وزن و گاهی قافیه دارند و بعضی از کلمه‌ها و جمله‌ها در آن‌ها تکرار می‌شوند.

متل‌های روزگاران کهن، سرایندگان شناخته شده ندارند و بعضی از سرایندگان متل‌های جدید از متل‌های قدیم الهام گرفته اندو متل‌های نو پدید آورده اند.

یلدامراسم متعددی که در شب یلدا در سراسر ایران زمین برپا می‌شود مثل پهن کردن سفره قلم کار و گذاشتن قران در میان آن و تفال به دیوان حافظ و خوردن میوه.

انار با دانه‌های فراوان نشان برکت نعمت‌های خداوند است و هندوانه به عنوان نماد کره‌ای که درونش سرخ است سمبل خورشید است. مراسم شب یلدا یکی از ۸۰۰ اثر معنوی کشور است که در فهرست ملی جای گرفته است.

باشگاه خبرنگاران جوان فارس شیراز

منبع: باشگاه خبرنگاران

کلیدواژه: شب یلدا تفال به دیوان حافظ شب یلدا شیرازی ها چله کوچک متل ها شب چله

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۶۶۶۷۰۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

با مصرف این میوه خوشمزه و آبدار جوان شوید

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایسنا، با افزایش سن، غذاهایی که مصرف می‌کنیم می‌توانند بر تناسب اندام، ظاهر، کیفیت زندگی و خطر ابتلا به بیماری ما تاثیر بگذارند. بدن ما برای حمایت از روند طبیعی پیری به مواد مغذی مختلفی متکی است و برخی از مواد مغذی ممکن است به کاهش علائم پیری کمک کنند.

توجه به این نکته مهم است که مصرف غذاهای خاصی شما را به‌طور قابل‌توجهی جوان‌تر نشان نمی‌دهد و تغذیه تنها یکی از جنبه‌های پیشگیری از پیری است، با این حال، افزودن غذاهای غنی از مواد مغذی به رژیم غذایی می‌تواند به شما کمک کند که با بالا رفتن سن، بهترین ظاهر و احساس خود را داشته باشید.

یکی از راه‌های شگفت‌انگیز تغییر بدن شما با افزایش سن، در واقع مربوط به پوست شماست ما در مورد چین و چروک، خطوط ریز، لکه‌های پیری، آسیب‌های ناشی از نور خورشید و تولید کمتر کلاژن صحبت می‌کنیم. بنابراین، اگر به شما بگوییم کاری بسیار ساده وجود دارد که می‌توانید برای کند کردن پیری پوست انجام دهید، چه می‌شود و یا به‌طور خاص بگوییم، این پیشگیری با میوه مغذی و خوشمزه‌ای است که می‌توانید به رژیم غذایی خود اضافه کنید.

منظور ما هندوانه است؛ این میوه‌ مورد استفاده بیشتر در تابستان و میوه رفع تشنگی را می‌توان به‌طور کامل به‌عنوان میوه، به اسموتی‌ها اضافه کرد، یا در سالادها ریخت. هندوانه بومی آفریقا و با سابقه‌ای غنی است که هزاران سال قدمت را در بر می‌گیرد و تقریباً در تمام قاره‌های جهان رشد می‌کند.

هندوانه عمدتاً به دلیل آبرسانی آن شناخته شده است زیرا ۹۲ درصد این میوه از آب تشکیل شده است. همین خاصیت آبرسانی هندوانه به مبارزه با پیری نیز کمک می‌کند. توجه کنید که هیدراتاسیون برای سلامت کلی بدن مهم است و تاثیر خوب آن می‌تواند روی پوست شما نیز ظاهر شود.

دکتر آلوک ویج، متخصص پوست کلینیک کلیولند، ایالات‌متحده توضیح داد که اگر بدن شما کم آب شد، خارجی‌ترین لایه (استراتوم شاخی) حاوی آب کافی نخواهد بود و اگر آن را فشار دهید، پوست به حالت خود باز نمی‌گردد، با این حال، این تنها کاری نیست که هندوانه برای جوان نشان دادن شما انجام می‌دهد.

دانه های هندوانه را دور نریزید | خواص خوردن آب هندوانه

چگونه مصرف هندوانه می‌تواند به شما کمک کند جوان‌تر به نظر برسید

هندوانه حاوی آنتی‌اکسیدان‌های ویتامین C، گلوتاتیون، لیکوپن و بتاکاروتن است و این مواد مغذی می‌توانند به سلامت پوست شما کمک کنند. ویتامین C برای تولید کلاژن ضروری است. کلاژن چیزی است که به پوست شما خاصیت ارتجاعی و استحکام می‌بخشد و در عین حال گردش سلولی پوست را نیز افزایش می‌دهد.

گلوتاتیون با بهبود سلامت سلولی، محافظت در برابر استرس اکسیداتیو که منجر به چین و چروک می‌شود و مبارزه با لکه‌های پیری و حلقه‌های تیره زیر چشم، با پیری مبارزه می‌کند.

لیکوپن احتمالاً یکی از آنتی‌اکسیدان‌های مورد بحث در هندوانه است، عمدتاً به این دلیل که رنگ قرمز مشخصه هندوانه را به آن می‌بخشد. همچنین یکی از خواص این میوه است که با سرطان و دیابت در ارتباط است. وقتی صحبت از پیری می‌شود، لیکوپن وظیفه بسیار مهم محافظت از پوست شما در برابر آسیب‌های خورشید را انجام می‌دهد و این کار با کاهش قرمزی پوست و جلوگیری از اثرات پیری نور انجام می‌شود. شاید قبلاً نیز شنیده باشید که اگر از مصرف ضد آفتاب خودداری کنید، پیرتر به نظر می‌رسید. در حالی که استفاده از کرم ضد آفتاب و کلاه محافظ، هنوز در خارج از منزل ضروری است، مصرف هندوانه نیز می‌تواند لایه‌ای از محافظت برای شما فراهم کند.

بدن شما می‌تواند از بتاکاروتن برای تولید ویتامین A استفاده کند. مشتقات مصنوعی ویتامین A، به نام رتینوئید، همان چیزی است که ما به شکل محصولات ضد پیری روی پوست خود استفاده می‌کنیم. آنها به ترمیم پوست شما کمک، از خشکی و پوسته پوسته شدن پوست جلوگیری و با آسیب سلولی و پیری پوست مبارزه می‌کنند.

سایر مواد مغذی دوستدار پوست در هندوانه، شامل ویتامین E، ویتامین B۶ و ال سیترولین هستند. ویتامین E در جلوگیری از دست دادن رطوبت، حفظ پوست نرم و محافظت در برابر آسیب سلولی مرتبط، در حالی که ویتامین B۶ برای مبارزه با آکنه مهم است. ال سیترولین به ال آرژنین تبدیل می‌شود و از پوست شما در برابر واقعیت‌های خشن آب‌وهوای امروز و آلودگی‌های محیطی محافظت می‌کند.

آیا مصرف موضعی هندوانه نیز کمک‌کننده خواهد بود؟

شاید متوجه شده باشید که هندوانه ماده‌ای محبوب در شوینده‌ها و کرم‌های صورت است. استفاده موضعی از این میوه همچنین دارای فوایدی برای پوست است که به شما کمک می‌کند جوان‌تر به نظر برسید. در حالی که ممکن است بتوانید برخی از این فواید را از کرم‌های صورت و شوینده‌های صورت به دست آورید، کارشناسان همچنین استفاده از خود میوه را برای مبارزه با اثرات پیری توصیه می‌کنند.

به گفته دکتر هوارد مراد، متخصص پوست، داروساز و استاد بالینی، آب هندوانه که روی صورت شما مالیده شود می‌تواند به‌عنوان لایه‌بردار طبیعی عمل کند. این متخصص مراقبت از پوست گفت: هندوانه سرشار از اسیدهای آلفا هیدروکسی، اسید سیتریک و اسید مالیک است که لایه‌بردارهای طبیعی محسوب می‌شوند.

به گفته دکتر مراد، علاوه بر این، خواص خنک‌کنندگی این میوه می‌تواند بثورات گرمایی را تسکین دهد و تنها کاری که باید انجام دهید این است که پوست میوه را که قبلا در یخچال گذاشته‌اید روی پوست خود بمالید. استفاده از پوست هندوانه برای بیماری‌های پوستی مانند روزاسه و آفتاب سوختگی نیز توصیه می‌شود. روزاسه، بیماری مزمن پوستی شایع است که صورت را درگیر کرده و با گرگرفتگی، قرمزی، جوش، جوش‌های چرکی و عروق خونی منقبض مشخص می‌شود. چشم‌ها اغلب درگیر شده و ضخیم شدن پوست همراه با بزرگ شدن قسمت‌هایی از بدن، به خصوص بینی، در برخی افراد ممکن است رخ دهند.

همانطور که از قبلا نیز می‌دانید، استفاده موضعی از ویتامین A مصنوعی یا رتینوئیدها با بهبود ظاهر خطوط ظریف و چین و چروک همراه است، اگرچه مشخص نیست که هندوانه مستقیما روی پوست می‌تواند این کار را انجام دهد یا خیر.

محصولات مراقبت از پوست حاوی میوه‌هایی هستند که ادعا می‌کنند این کار را انجام می دهند. شاید این سوال برای شما نیز پیش آمده باشد و این مورد قطعا یکی از درمان‌های ضد پیری کمتر عجیب و غریبی محسوب می‌شود که ممکن است بخواهید آن را امتحان کنید.

لازم به‌ذکر است، در کنار رژیم غذایی مغذی مملو از غذاهای گیاهی کامل، محافظت از پوست خود را با عادات دیگری مانند استفاده از کرم ضد آفتاب، پرهیز از سیگار، فعال ماندن و استفاده از محصولات مراقبت از پوست مناسب نیز در نظر بگیرید.

کد خبر 847403 برچسب‌ها خبر مهم تغذیه سالم تغذیه